Hüseyin Avni Paşa Çeşmesi Kitâbesi

Çeşmenin kitâbesi:

Çok zaman kalmıştı işbu çeşme-i pür-âb-ü tâb
Teşne-leb mânend-i atşân-ı kazâ-ü Kerbelâ
Câmi-i seyf-i kalem müstecmî-i adl-ü kerem

Sadr-ı âzam namdaş-ı sıbt-ı Fahru’l enbiyâ
Menba-ı mâu’l-hayat himmetin cûş ettirib
Eyledi mecrâsını lebriz-i âb-ı cân-fezâ

İntizûm fermâyi-i mimar u lutfuyla dahi
Âb-u tâb-ı sâbiki etdi du bâlâ i’tilâ
Teşnegân içdikce su müminler aldıkca vuzû

Eylesünler izdiyâd-ı ömr ü iclâlin duâ
Navdân-ı hâmeden mânend-i âb-ı hoşgüvâr
Akdı Muhtar iki tarih-i selâmet-intimâ

Avni Paşa eyledi ihyâ şu a’la çeşmeyi 1291
Gel Hüseyin aşkıyla iç bu çeşmeden âb-ı sefâ 1291

Anlamı:

Bol sulu bu deniz gibi çeşme uzun zamandan beri kalmıştı
Susamışlar Kerbelâ’daki susamışlara benzemişti
Kalem kılıçlılar, adaletli çömertler toplulğu

Peygamberin torun ile aynı isildeki sadrazam
Hayat veren suyun kaynağından lutf edip getirip
Kaynağından dolu dolu can veren suyu

Emriyle düzgün yapımını, lutf ederek
Eskiden güçlü olan suyu iki katı çoğalttı
Susamışlar içtikçe su, müslümanlar aldıkça abdest

Ömrünün, azametinin artmasına dua etsinler
Benzer sağlam olğundan akan lezzetli suya
Aktı Muhtar’dan iki tarih sağlam oturdu

Avni Paşa şu güzel çeşmeyi canlandırdı 1291
Gel Hüseyin aşkına bu çeşmeden saf suyu iç 1291

Hüseyin Avni Paşa Namazgahı ve Çeşmesi

Hüseyin Avni Paşa çeşmesi.

Üsküdar, Paşa Limanı'nda bulunan ve Paşa Limanı Namazgâhı olarak da adlandırılan eser Hüseyin Avni Paşa tarafından 1874 yılında yaptırılmıştır.
Aslında ileriye taşkın ve mermer saçaklı barok üsluptaki bu çeşme, ana gövdesi ve bu gövdenin iki yanında da kanat halinde beşer bölümlü tasarlanmış geniş bir yapıdır. Tamamı beyaz mermerle kaplı çeşmenin üzeri teras şeklinde ve setli olup, namazgâh olarak kullanılmıştır. Terasla yer alan sofa alanının ardında da bir zamanlar tekke ve haziresi bulunmaktaydı. Sofa alanının çevresi demir parmaklıklarla çevrilidir. Eskiden burada bir kır kahvesi varken günümüzde burası bahçe olarak kullanılmaktadır. Bahçenin arkasında ise eskiden Paşaya ait bir koruluk alan bulunmaktaydı.
İleri taşkın ana cephenin mermer saçağının altında kitâbesi yer almaktadır. :

Çeşmenin diğer taraftan görünümü.

Ana gövdedeki aynataşında musluk bulunmaktadır. Yan cephelerde lülesiz yalaklar yer almakta, ana çeşmedeki yalaktan gizli bir biçimde zeminden diğer yalaklara su dolmaktadır. Ana cephedeki barok kıvrımlara ve süslü sütunlara rağmen yan cephelerde son derece sade ve kübik görünüşlü Ampir dönemin köşeli sütunları bulunmaktadır.
Daha önce eserin yerinde Yarımca Baba Namazgahı olduğu söylense de doğruluğu şüphe götürmektedir. Çeşme kitabesi şair Muhtar tarafından yazılmıştır. Bu kitabeden anlaşıldığı kadarıyla burada var olan eski bir çeşme Sadrazam ve Serasker Hüseyin Paşa tarafından yeniden yaptırılmıştır.

Çeşmenin önden görünümü.

Çeşmeyi yaptıran Hüseyin Avni Paşa, İsparta Karaağacının köylerinden «Gelendost» ta 1236 (1820 M.) da doğmuş, 16 yaşında İstanbul’a gelip Çorlulu Ali Paşa medresesine yerleşmiştir. Bir süre hıfza çalışmış, Arapça okumağa başlamış, beş altı yıl sonra Harbiye’ye yazılıp 1258 (1842 M.) de teğmen olmuştur. Orduda göreve başlayıp yüzbaşılık belgesini almış ve 1269 (1852 M.) tarihinde kaymakamlığa yükselmiş, Kırım harbinin başlamasından önce Sofya tarafındakiki Balkan geçitleri istihkâmlarını denetlemiş ve Vidin tümeninde görevli olduğu sırada bir tümen Rados askerinin geldiği Çatana köyüne — Kumandan Ferik Ahmet ve maiyet komutanı Çerkeş İsmail Paşaların yanında — gidip Rusları yenmiş ve bu yararlığı karşılığında albaylık rütbesini kazanarak o sırada Sahom'a gönderilen Başkomutan Ömer Paşanın talebiyle ordunun Genelkurmay başkanlığına tâyin edilmiştir.

Çeşmenin diğer bir görünümü.

İngiliz Willliams Paşa ile aralarında çıkan fikir ayrılığı üzerine İstanbul’a çağırılan Hüseyin Avni Paşa 1271 (1855 M.) de Kırım’a gönderilmesi kararlaştırılan ordunun krmay başkanlığına getirilmiştir. ateşkeste Batum’a dönmüş, sınırın belirlenmesi için Fransız, İngiliz ve Rus delegelerinden oluşan komisyona birinci Türk delegesi olarak tayin edilmiştir. İstanbul’a döndükten sonra Karadağ ayaklanmasının bastırılmasında ve sınırının uzatılmasında, Harb okulu başkanlığında bulunmuş ve 1278 (1862 M.) de korgeneral olmuuştur. Ertesi sene ordu komtanlığına getirilen Raşit Paşa yerine Askeri Şûra başkanı olmuş, sonraki yıllarda Hassa Ordusu mareşalliği ve ordu komtanlığında bulunmuştur. Bosna valiliği verilerek gitmek üzere iken Girit ayaklanmasını bastırmak üzere Girit’e gitmiş olan sadrazam Mustafa Nailî Paşa’nın yerine Girit’e gönderilmiştir. 1285 (1868 M.) tarihinde Girit’te vali bulunan Hüseyin Avni Paşa — Namık Paşanın yerine — ordu komutanlığına getirilmiştir. 1288 1871 M.) de azledilmiş, ertesi yıl affedilmiştir. Aydın valiliğinde, sonra Bahriye Nezareti’nde bulunduktan sonra Esat Paşanın sadrazam olması üzerine ikinci kez ordu komutanı oldu. 1290 (1874 M.) da ord komtanlığında kalmak üzere sadrazam yapıldı Abdülaziz’in tahttan indirilmesini hazırlamakta olduğunun haber verilmesi üzerine görevden alındı ve ikinci kez Aydın’a vali oldu. İzmir’e ulaşınca hastalandı. Bir süre Avrupa’da seyahat etti. 1292 (1875 M.) tarihinde Konya valiliğine getirildi. Hersek ayaklanmasında, o yıl üçüncü kez ordu komutanı oldu Bir buçuk ay sonra görevden alındı ve Hudavendiğâr valiliğine getirildi. Sonra Bakanlar Kurulu’na getirileren İstanbul’a geldi. Sultan Abdülaziz’in tahttan indilirmesi konusunda en önemli görevi yapanlardandı.

Fotograflar: H.Veysel Güleryüz

 _______________________________________________________________________________________