Azapkapısı Camii de denilen Sokollu Mehmed Paşa Camii, Unkapanı köprüsünün, Azapkapısı tarafındadır.
Bânîsi olan, Sokollu (Tavil) Mehmed Paşa, 1564'te Vezir-i Azam olmuş ve Sultan İkinci Selim’in kızı Esma Sultan ile evlenmiştir. 1579 yılında (987 senesi) Şaban’ının sekizinci Cumartesi günü sarayında divan işleri ile meşgul olurken bir meczup tarafından bıçakla öldürülmüştür. Saraya girişi ile ölmesi arasında tam altmış sene geçtiği ve birçok memuriyetler yaptığı halde hiç bir lekesi görülmemiş ve hiç bir memuriyetten azledilmemiştir. Eyüp'deki türbesinde medfundur.
Camii Mimar Sinan’ın eseridir. Bânîsinden çok semti ile meşhur olan bu cami, Unkapanı (Atatürk) köprüsü inşa edilmedin önce harap bir durumda idi. Bir aralık yıktırılarak yeni köprüye dayanak olması bile düşünüldü ve köprünün plânı da bu şekilde hazırlandı. Fakat sonradan tarihî ve mimarî değeri anlaşıldığı için köprü plânı değiştirildi. Daha sonra Vakıflar tarafından onarılarak şimdiki duruma getirildi.
Kapı kitabesi, camiin banisinin vefatından iki sene örce 1577'de camiin inşaatının tamamlandığını göstermektedir. Zaman içerisinde harab duruma gelen Camiin esas kitabesi kırıldığından daha sonra, hattat Hacı Kâmil Akdik tarafından, ilk kitabesindeki yazılara sadık kalınarak yeniden mermer üzerine yazılmıştır. İlk kitabesi daha sonraları tamir edilerek camiin son cemaat yerine asılmıştır. Sonradan yazılan kitabe ise camiin cümle kapısı üzerindedir. Her iki kitabedeki yazı birbirinin aynıdır.
Camiin yeri, deniz seviyesinde olduğundan, altında bodrum vardır ve fevkani olarak yapılmıştır. İç ve dış avlusu yoktur. Son cemaat yerine iki taraftan merdivenlerle çıkılır. Planı dikdörtgen olup mihrap kısmı dışarı çıkıntılıdır. Ana kubbe fil ayaklarına dayanan sekiz adet kemere oturtulmuşdur. Kubbe sekiz adet yarım kubbe ile çevrilmiştir. Camiin sağ tarafı Haliç kıyısında olduğundan ve minaresi sağlam bir zemine oturtulmak istenildiğinden, minare camiin sol tarafına inşa edilmiştir. Bu kemerli bir geçitle camiye bağlanmıştır. Camiin minberi mermerdendir.
Cami 1941'de büyük bir onarım görmüş ve tadilata uğramıştır. 1807'de yapılan onarım sırasında Barok stilde yenilenen minaresi, 1958'de klâsik tarzda yeniden inşa edilmiştir.
Sokollu Mehmed Paşa camiinin sol tarafında Sultan Birinci Mahmud'un annesi Saliha Sultan tarafından yaptırılmış olan sebil çeşme bulunmaktadır.
Hadikatü'l Cevâmî'de Sokollu Mehmed Paşa Camii ile ilgili olarak aşağıdaki bilgi bulunmaktadır:
2- AZEB KAPUSI CAMİ'İ
Bânîsi Tavîl'dir ki Sultân Süleyman Hân'ın evâhir-i saltanatında vezîr-i a'zâm olub ve Sultân Selîm Hân-ı Sânı hazretlerinin dahi damadı ve müddet-i saltanatlarında vekîl-i mutlâkı olan Mehrned Paşa'dır. İsmihân Sultân'ın zevcidir. Ahvâli İstanbul’da Kadırga Limanı kurbünde vâki' kendi ismiyle meşhur olan câmi'-i şerifinde mürur etdiği veçhile dokuz yüz yetmiş iki zi'l-ka'desinde (Mayıs 1565) vezîr-i a'zâm olub, ba'de Sultân Murâd Hân-ı Sâlis'in evâ'il-i saltanatları olan dokuz yüz seksen yedi şa'bânında (Eylül 1579) Dîvân'da iken bir meczûb şehîd etmişdir. Sultân-ı müşârün-ileyhadan İbrâhîm ismiyle müsemmâ bir mahdumları tevellüd edüb, evvelâ ihfâ olunarak, ba'de devr-i Selîm Hânî'de aşikâr olundukda, üç tuğ ile çırağ olunmuşdur ve İbrâhîm Hân ismiyle şöhret bulmuşdur. Cümlesi Ebî Eyyûb Ensârî -radıyallahu anh- câmi'-i şerîfi kurbünde vâki' türbe-i mahsûsalarında medfûnlardır ve türbeleri kurbünde olan Yazılı Medrese denmekle şehîr medrese dahi bunların eser-i hayriyyelerindendir Anadolu'da ve Rumeli'nde evkâf-ı kesîreleri olduğundan başka, Haremeyn-i muhteremeyn'de dahi hayırları çokdur.
Câmi'-i mezbûrun mahfil-i hümâyûnu ve levâzımât-ı sâ'iresi tekmil olarak Cennetü'l-Kur'ân 985 (1577/1578) senesinde tamâm olmuşdur. Sol canibinde bir zukak aşıru mahalde, bir şerefeli taşdan ma'mûl bir minaresi olub, nice kerre ta'mîr olunduğundan başka, 1222 senesi cümâde'l-ûlâsının sekizinci günü (14.07.1807) vuku' bulan harîkde rahnedâr olmağla, küllî ta'mîr olunmuşdur ve (kitapta burası boş bırakılmıştır) senesi sâ'ika isabet etmekle hedm olunub vakfının nukûd-ı mevcudu olmadığından vakt-i tahrîrimize dek ki 1242 senesi cümâde'l-ûlâsıdır (Aralık 1826), hâlâ bina olunmamışdır. Mahallesi yokdur.
_______________________________________________________________________________________
Bu bölümde çeşitli Osmanlı devri kitabelerinden örnekler sunulacaktır.
Bu kitabelerin bazılarının okunuşlarını da ayrıca vermekteyiz.
Hatalı okumalarımız olursa iletişim sayfamızdaki e-posta adresinden bilgi vermenizi önemli rica ederiz. Ayrıca, kitabelerin bulunduğu Osmanlı eseri hakkında da bilgiler verilecektir. Bu sayfamızda İstanbul'un kaybolan camileri hakkında da bilgiler vermekteyiz.
© 2011-2016 | H.Veysel Güleryüz