Bezmiâlem Vâlide Sultan Çeşmesi Kitâbeleri

Birinci Yüz

Kitâbe

Bezm-i âlem Vâlide Sultan âlî şândır
Semtiyle hâme menâr sefer sîb revân eyledi
Gördü ilm-i bahr-i gamda teşne-i dil kalmışdı çün
Çâr-ı cebinde o âlî bezl-i ihsân eyledi
Sarf edüb zîrden nakdin hasseten-lillah heman
Mahz-ı cûdundan terâvetyâb-ı atşân eyledi
Hân Mecîdin mâder-i ser-tâcı-ı yektâ gevheri
Bir fütuh-u rûh-u Mahmûd Hân’ı şâdân eyledi
Şükrü-yâ târihini al gel sedâ-yı âbdan
Lüleden bu Kevser-i âbı geldi cûyan eyledi

1255

Kitâbenin Günümüz Türkçesi ile Anlamı:

Bezm-i âlem Vâlide Sultan’ın ünü yücedir
Semtin üst tarafını nurlandırıp suları akıttı
Gördü alem, gam denizinde susuz kalmıştı çünkü
Dört tarafına onu bol bol saçarak lutf etti
Altından nakitini Allah rızası için hemen sarf edip
Halis cömertliğinden susamışlara tezelik verdi
Mecid Han’ın baş tâcı, benzersiz müveheri annesi
Üstün ruhu ile Mahmud Han’ı bahtiyar etti
Yâ Şükrü suyun sesinden tarihini al gel
İsteyenlere lülesinden bu Kevser suyu geldi
1839

İkinci Yüz

Kitâbe

Cenâb-ı Valde Sultandır elhak menâ’ eltâf
Eder sîrâb-ı ihsân dehri elbet ol ki hem-i’tad
Cihânın âb-I rûyu Hazret-I Abdülmecid Hâna
Dua’ aldırmağ-çün eyledi bu çeşmeyi bünyâd
İlâhî mâder-i feyz âveriyle ol şehinşâhı
Zülâl-i ömr-ü ikbâli ile sîrâb eyle hem kıl şâd
Mücevher tâm iki târih bir beyit içre bak çıkdı
O şehinşâhın çâkeri Zîver bu nâzımı edecek irşâd
Revân kılsun şeh-i âfâka cûy-i nusretin sübhân (1255)
Bu semti Valide Sultan kıldı âb ile dilşâd

1255

Kitâbenin Günümüz Türkçesi ile Anlamı:

Vâlide Sultan cenapları gerçekten cömertlik kaynağıdır
Sunarak suyu, doyurur elbette alışılmış bağışlamasıyla
Cihanın yüz suyu Abdülmecid Han Hazretlerine
Dualarını almak için bu çeşmeyi canlandırdı
Allah, bolluk getiren annesiyle o şahlar şâhının
Güzel ömrünü ve bahtını tazeledi, memnun et
Bak noktalı harflerle tam iki tarih bir beyit içerisinde çıktı
O şahlar şâhının kölesi Zîver sözünü söyleyerek
Allah, ufklara kadar suyunu ve başarısını akıcı yapsın
Bu semti su ile sevindirdi Valide Sultan
1839

Üçüncü Yüz

Âyet

Hayru'l-mâli mâ ünfika fî sebilullah

Dördüncü Yüz

Âyet

Ve ce'alna mine'l-mâi külle şeyin hayy

Anlamı:

(nur - 45)   [Allah, bütün canlıları sudan yarattı]

 

Diğer Yazılar

Kâlellâhu Te'âla

Anlamı:

Yüce Allah yücelerin yücesidir

Abdülmetid bin Mahmûd el-Muzaffer dâima

Anlamı:

Mahmud oğlu Abdülmecid daima muzafferdir

Bezmiâlem Vâlide Sultan Çeşmesi

Beşiktaş-Maçka arasında, Akaretler yokuşunda yer almaktadır. Dört yüzlü olan bu çeşmeninĸ karşılıklı iki yüzünde iki çeşme vardır. Tümüyle mermer kaplanmış ve ayna taşları kabartma süslerle şekillendirilmiştir. Birinci cephede Şükrü, ikinci cephede Ziver'in ikişer buçuk kıtalık iki kitâbe manzumesi yazılıdır.

Çeşmeyi yaptıran Sultan İkinci Mahmud’un oğlu olan Sultan Abdülmecit’tir. Annesi Bezm-i Âlem Vâlide Sultan anısına yaptırmıştır. 1238 (1822 M.) de doğdoğmuş, 1255 (1839 M.) yılında padişah olmuş ve 1277 (1860 M.) yılında ölmüştür. Sultanselim'de özel türbesine gömülüdür. Devrinde Mekke-i Mükerreme'nin altın oluğu ile Harem-i-şerif’i tamir ettirmiş ve Bab-ür-rahme'ye üç şerefeli bir minare eklemiştir. Hırkaişerif Camii, Beşiktaş'ta Mecidiye Camii, Ortaköy ve Teşvikiye camilerini yaptırmıştır. Harbiye ve Bahriye mektepleriyle Dolmabahçe sarayını ve birçok kışlaları yaptırmıştır.

H.1255 yılında, Maçka'da yaptırılan bu çeşme. 1985 yılında TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı tarafından tamir ettirilmiş, 2005 yılında bir tamir daha görmüştür.
Çeşme cephe düzenlemesi ve süslemeleri bakımından ampir üslubun bir örneğidir.
Çeşme birbirinin aynısı iki cepheli olarak düzenlenmiştir. Düz dışa taşkın saçağın altında oval bir rozetin içinde Sultan Abdülmecid'in tuğrası ve yapraklı bir dal motifi bulunmaktadır. İki yanında simetrik olarak yapraklardan ve hayat ağacı motiflerinden oluşan yatay bir dizi süsleme görülmektedir. İki yanda birer oluklu sütun bulunmaktadır. Ortada dikdörtgen çerçeve içinde beş satırlık kitabesi bulunmaktadır.

Cephenin iki yanında on iki tane üst üste yerleştirilmiş taş dizisinden oluşan birer sütun bulunmaktadır. Dikdörtgen çerçeve içinde tam olarak ampir üslup özelliği gösteren süslemeleriyle ayna taşı bulunmaktadır, Tepesine kurdelelerin dolandığı iri bir girlant motifinin içinden çıkan yine yüksek kabartma yaprak süslemeleri görülmektedir. Girlantın altında yüksek kabartma çapraz yerleştirilmiş meşaleler bulunmaktadır.

Musluk süslemeli bir kabaradan çıkmaktadır, iki yanında yatay bitkisel kabartmalarla düzenlenmiş ve dört kenarında çiçek kabartmaları bulunan dikdörtgen bir çerçeve içine alınmıştır. Dışbükey teknesi sağlamdır. Sütunların altında bulunan yatay dikdörtgen konsollar üzerinde, ortasında rozet ve iki yanında bitkisel süslemeler bulunan kabartmalar yerleştirilmiştir. Diğer cephede de dört satırlık bir kitabeyle aynı düzenleme görülmektedir.

Fotograflar: H.Veysel Güleryüz

 _______________________________________________________________________________________