Sadaka, kelime anlamıyla; “Gönüllü olarak ya da dînî bir vecîbeyi yerine getirmek için, ihtiyacı olanlara verilen maddî yardım” demektir.
  Günümüzde, “sadaka” kelimesi daha çok dilencilere yapılan küçük para yardımı olarak kullanılmaktadır. Yardımlaşma ve muhtaç olanlara yardım etme duygusu, devlet tarafından alınan vergiler dışında, dînin teşvîki ve Ahlâkî nedenlerle başkalarına maddî destek amacıyla sadaka verilmektedir.
  Yapılan herhangi bir yardım ya da iyiliğin sadaka sayılabilmesi için, allah rızası için yapılması, fakir ve ihtiyacı olan kişilere ulaştırılması ve karşılıksız olması gerekmektedir.
  İslâm dîni sadakayı teşvik ettiği için, bunun insan onurunu zedelemiyecek bir biçimde gerçekleştirilmesine önem verilmektedir.
  Osmanlıda bu konuda yapılan en güzel örnek “Sadaka Taşları” dır. Bu sayede dilenciliğin önüne geçilmeye çalışılmış ve bu önemli ölçüde azaltılmıştır.
  Günümüzde sadaka taşları kullanılmamakta, ancak fırınlarda ekmek alırken, “askıya üç-beş ekmek” diyenler, kendi aldıkları ekmek dışında ihtiyaç sahiplerinin de ekmek alabilmesi için yardım yapmış olmaktadırlar.
  Günümüze kadar gelemiyen sadaka taşları ile yapılan yardım, sosyal yardımlaşmanın en güzel örneklerinden birisidir.
  Genelde camilerin önünde ve meydanlarda dikili olan 1-1,5 metre yüksekliğinde yuvarlak ya da köşeli taş sütunlar bulunurdu. Bunların üst taraflarında metal para konulabilecek boyutta birer oyuk vardı.
  Sadaka vermek isteyenler, kimsenin göremiyeceği şekilde bu oyuğa istediği miktarda metal para bırakırdı. İhtiyaç sahibi olanlar, gene kimsenin göremiyeceği şekilde bu oyuktaki paradan ihtiyacı kadar olanı alır ve giderdi. Böylece başka bir ihtiyaç sahibi de kalan para içerisinden kendi ihtiyacı kadar olanı alabilirdi.
  Paraya ihtiyacı olanlar utanmasın ve rencîde olmasın diye, genelde sadaka taşına para koyanlar, bu uygulamayı gece ve kimsenin göremiyeceği şekilde yaparlar ve sadakayı alanlar gene aynı nedenle sadaka taşından alacakları miktarı gece alırlardı.
  Osmanlı’da uzun bir süre devam eden bu uygulama, metal paraların değer kaybetmesi ve kağıt paraların kullanılmaya başlaması nedeniyle giderek önemini yitirmiş ve ortadan kalkmıştır.
  Sadaka taşları, yalnızca İstanbul’a özgü bir uygulama değildir. Ülkenin her yöresinde sadaka taşları bulunmaktadır. Günümüzde, İstanbul’da 20 civarında sadaka taşı kalabilmiştir. Aşağıda bunlardan birkaç örnek yer almaktadır.

Arap Camii’nin yanındaki Sadaka Taşı:
Karaköy’deki Arap Camii’nin Perşembepazarı tarafındaki giriş kapısının sol tarafında bulunan beyaz mermerden yapılmış sadaka taşı.

Aşçıbaşı Camiindaki Sadaka Taşı:
Üsküdar, Karacaahmet Türbesinin iki sokak arkasında Aşçıbaşı Camii Bulunmaktadır. Bu camiin avlubundaki hakîrede avlu duvarına bitişik ve bir mezar taşına yaslanmış olarak duran bir sadaka taşı bulunmaktadır.

Davud Paşa Camii avlusundaki sadaka taşı:
Cerrahpaşa’daki Davud Paşa Camii’nin iç avlusunda son cemaat yerinin sağında taşdan bir sadaka taşı bulunmaktadır. Civar halkı bu taşa “Kumbara” adını vermiştir.

Fethi Paşa Camii’ndeki sadaka taşı:
Üsküdar, Karacaahmed’deki Fethi Paşa (Karacaahmet) Camii’nin kuzey duvarı tarafında, cami duvarı ile bir mezarın yan duvarı arasına sıkışmış durumda duran sadaka taşı, buradaki mermer mezar taşı imalatçısı dükkanının arkasında kaldığından caddeden görülmemektedir.

Hacı Beşir Ağa sebilinin karşısındaki sadaka taşı:
İstanbul Valilik binası ile Gülhane parkı arasındaki Hacı Beşir Ağa Camii’nin yanında Hacı Beşir Ağa sebili bulunmaktadır. Bu sebilin yanındaki sokağın karşı tarafındaki kaldırımın üzerinde bir sadaka taşı bulunmaktadır.

Hekimoğlu Ali Paşa Camii’ndeki sadaka taşı:
Cerrahpaşa ile Koca Mustafa Paşa arasındaki Hekimoğlu Ali Paşa Camii’nin hazîresinde iki adet sadaka taşı bulunmaktadır. Caminin Hekimoğlu Ali Paşa caddesi yönündeki, üzerinde kütüphanenin bulunduğu, avlu kapısından girildiğinde sol tarafta bulunan hazîrede, kütüphane duvarına yaslanmış olan, biri sağlam ve diğeri kırık iki adet sadaka taşı vardır.

Hoca Kasım Günani Camii karşısındaki sadaka taşı:
Hoca Kâsım Günânî Camii’nin yanındaki yolun karşısında kaldırımda bir sadaka taşı vardır. Günümüzde saksılık ve hamal taşı gibi kullanılmaktadır.

İmrahor Camii yanındaki sadaka taşı:
Üsküdar, Doğancılar caddesi, İmrahor Camii’nin kıble yönünde, kaldırımda bir sadaka taşı bulunmaktadır. 40cm çapında 1,5 metre yüksekliğinde renkli bir porfir sütundandır ve üzerinde “Sadaka Taşı” ibaresi vardır. Diğerlerinden farklı olarak, Üsküdar Belediyesi tarafından temizlenip zeminine mozayik taşlar döşenmiştir. Bu sadaka taşının daha önceleri başka bir yerde bulunduğu ve sonradan buraya dikildiği sanılmaktadır. Bu sadaka taşının bulunması hakkında Ord.Prof.Dr.Süheyl Ünver 1960’lı yıllarda bir tarih dergisinde bir yazı yazmıştır. Üstüdarlılar, bu taşa “Fıkara Taşı” adını vermişlerdir.

Küçük Ayasofya Camii’ndeki sadaka taşı:
Küçük Ayasofya Camii’nin iç avlusunda, şadırvanın yanında otların arasında bir sadaka taşı bulunmaktadır.

Koca Mustafa Paşa Camii (Sünbül Efendi Camii) sadaka taşı:
Koca Mustafa Paşa Camii’nin kuzey avlu kapısının sol tarafındaki hazîrede, parmaklıkların arkasında bir sadaka taşı bulunmaktadır. Üzerindeki levhada, bunun bir sadaka taşı olduğu belirtilmekte ve sadaka taşları hakkında bilgi verilmektedir.

Lâleli Camii yanındaki sadaka taşı;
Lâleli Camii’nin Aksaray yönündeki avlu kapısından çıkıldığında, Sultan Üçüncü Mustafa türbesi kapısının yanında bir duvar çeşmesi bulunmaktadır. Bu çeşmenin yanında kırılmış bir sadaka taşının üst kısmı bulunmaktadır.

Süleymaniye Camii dış avlusundaki sadaka taşı:
Süleymaniye Camii’nin dış avlusunun hazîreye giriş yolu üzerinde bir ağacın dibinde yerde yatık vaziyette bir sadaka taşı vardır.

Sultanahmet Camii’ndeki sadaka kovuğu:
Sultanahmet Camii’nin avlusuna B kapısından girildiğinde kapının iç taraf duvarının iki yanında, ocağı andıran iki oyuk bulunmaktadır. Bu oyuklar sadaka taşı görevini yapmaktadırlar.

Yenicami’deki sadaka taşı:
Eminönü’ndeki Yenicami’nin Bahçekapı yönündeki hazîresinin köşesinde kaldırım üzerinde bir sadaka taşı bulunmaktadır.

  (Gelecek yazı: Cami Alemleri)

________________________________________________________________________________________

Eb-ced Hesabı ve Tarih Düşürme

Sıbyan Mektebleri

Tarihte İstanbul Depremleri (Bölüm 3)

Tarihte İstanbul Depremleri (Bölüm 2)

Tarihte İstanbul Depremleri (Bölüm 1)

Elektronik Dünyazı Yazıları için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz.

Sitemizde yer alan "Elektronik Böcek" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

Sitemizde yer alan "Sivrisinek Kovucu" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

Sitemizde yer alan "LED Süsleri" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

Sitemizde yer ayan "LED'lerle İki Devre" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

Sitemizde yer ayan "LED'li Göstergeler" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

©2011- 2016 | H.Veysel Güleryüz