Elektronik hobicileri, alışılagelmiş devrelerden çok, tümüyle değişik tip devreleri tercih etmek eğilimindedirler. Bir devrenin mutlaka birşey yapması da gerekmemektedir, yalnızca dekoratif olması veya bir oyun oynaması bile yeterlidir. Hepimizin çok iyi bildiği gibi, elektronik bu amaca uygundur ve elektronik güzel bir eğlence olabilir

Bu yazımızın amacı, birkaç yeni fikir vermektir. Aklımızda olan, dekoratif, renkli “LED süsleri”, yılbaşı ağacına asılacak süsler olabileceği gibi, iç cebinizde bulundurulacak bir pil ile kullanılacak olağanüstü bir broş veya bunlara benzer bir süs olabilir. Elektroniğe yabancı olanlar ve özellikle çocuklar için büyüleyici nitelikteki bu süsler eşsiz birer yılbaşı hediyesi olabilir. Bizim kastettiğimiz, Şekil 1 'de görülen basit düzenlerdir. Bunlar belli bir sisteme göre yerleştirilmiş bir grup LED'den başka birşey değildir. Nasıl ve ne boyutta olacağı kişinin kendi kararına kalmıştır. Basit bir broştan istenilen sayıda kolları olan bir yıldıza kadar herhangi bir şekil olabilir. Kontrplaktan kesilmiş, LED'lere göre delikler açılan ve uygun renkte bir boya ile boyanmış yıldız şekliyle başladık ve Şekil 2'dekine benzer bir düzen yaptık. Bu yalnızca bir örnektir, çok çeşitli şekiller yapılabilir.

Şekil 1. LED'leri için örnek yerleştirmeler.

Işıltılı Elektronik
LED'lerle basit bir gösteri yapmak iyi ve hoştur fakat bir elektronik hobicisi olarak, LED'lerin yanıp sönmesini sağlamanız gerekmektedir. Ancak böylelikle gösteri “göz alıcı” olabilir. Bu hiç de zor değildir. Yalnızca bazı basit elemanlara gerek vardır. En basit şekliyle gerekli olan elektronik malzeme, yanıp sönmeyi zamanlayan bir osilatör, bir bölücü ve bir de LED sürücüsünden ibarettir. Şekil 3'den Şekil 7’ye kadar birkaç öneri görülmektedir. Eğer kullanılacak olan süs yeteri kadar büyük değilse, yalnızca Şekil 3'deki dört osilatörden en uygun olan bir tanesi, bir adet bölücü (Şekil 5) ve Şekil 6'de görülen LED sürücü kademelerinden bir kaçı kesinlikle yeterlidir.

Şekil 2. Basit bir örnek yerleştirme.

Eğer daha geniş bir çalışma alanı varsa, biraz daha fazla zaman ve malzeme kullanılarak devreyi genişletmek olanaklıdır. Örneğin, bir osilatör yerine dört adet anahtarlı osilatör kullanılabilir (Şekil 3'de görüldüğü gibi). Böylelikle değişik ritmler seçilebilir. Kullanılacak olan saat frekansı seçimi isteğe bağlıdır. C1…C4, 100nF'dan 100uF'a kadar ve R1...R4 de 10k'dan 10M'a kadar herhangi bir değerde olabilir. Böylelikle, çok yavaştan çok hızlıya kadar geniş bir hız kapsamı sağlanabilir. 4 konumlu komülatörün orta ucu, bölücü tümleşik devresinin saat girişine bağlıdır (Şekil 5). Şekil 4'deki osilatör de güzel ve değişik bir devredir. Bu osilatör, anahtarlamaya gerek olmaksızın, kendisine uygun değişik ritmleri otomatik olarak sağlar. S1 açık olduğunda CL çıkışından dönüşümlü olarak yüksek ve alçak frekanslı saat darbeleri sağlanır. Eğer S1 kapalı ise yüksek ve alçak frekans darbeleri gelişi güzel olarak birbirini izler. Şekil 5'de görülen bölücü devre hakkında söylenecek fazla bir şey yoktur. Bu, herkesin bildiği onlu sayıcı tümleşik devresinin doğrudan sisteme uygulanmasından başka birşey değildir. Eğer on çıkışın tümü birden kullanılacaksa, sıfırlama girişi (15 numaralı bacağı) toprağa bağlanmalıdır. Böylelikle, bu çıkışa ulaşıldığında sayıcı “0”a geri döner.

Şekil 3. Komütatörle seçilebilen yanıp-sönme frekansları için osilatör şeması.

Şekil 4. Otomatik frekans değişimli osilatör.

LED'ler
Şimdi de LED sürücülerine göz atalım. Şekil 5'deki onluk sayıcı LED'leri doğrudan süremediği için her bir çıkışın ardına bir transistor katı yerleştirmek gerekmektedir. Bunun en basit örneği Şekil 6'da verilmiştir. Her bir transistör, seri olarak bağlanmış birkaç LED'i sürebilir. Seri dirençlerin değeri, LED'lerdeki toplam gerilim düşüşünün, kaynak geriliminden çıkarılması ile elde edilen farkın LED’lerden geçen akıma bölünmesiyle elde edilir.

.

ULED (ultraviyole LED) ve ILED (enfrarj LED), kullanılan LED'in tipine bağlıdır. Kırmızı LED üzerindeki gerilim düşüşü genellikle 1.6V'tur; bu sarı için yaklaşık olarak 1.9V, yeşil için ise 2.2V civarındadır. Gerekli akım 10mA ile 50mA arasında değişir.
Şekil 7'de geliştirilmiş bir LED sürücü katı gösterilmiştir. Bu durumda transistör, akımı sınırlayan Tr2 ve R2 elemanlarıyla korunmaktadır. 15 Voltluk bir besleme verildiğinde, bu kat maksimum altı ve minimum üç adet seri bağlanmış LED'i sürebilir. Burada daha az sayıda LED kullanılamaz. Bu durumda Tr1 çok fazla akım akıtır ve sonuçta yanar. LED akımı R2'nin seçimiyle belirlenir. Direncin değeri, bu dirençteki gerilim düşüşünün (Tr1’in baz/emetör gerilimi = 0.6V) gerekli LED akımına bölünmesiyle kolaylıkla hesaplanır.

Şekil 5 LED sürücü devresi.

Şekil 6. LED sürücü devresine bağlanan az sayıda LED için transistörlü devre.

Şekil 7. Çok sayıda LED sürmek için oluşturulan transistörlü sürücü.

Uygulama
Buraya kadar, kendi orijinal LED süslerinize başlamak için gerekli bütün bilgiyi almış bulunuyorsunuz. Güç kaynağı çok basit tutulabilir, fakat güç çok az da olmamalıdır. Osilatör ve bölücü için gerekli olan akım küçüktür, fakat LED’ler için daha fazlası gerekmektedir. Eğer15 Voltluk gerilim ve on kanal kullanılacaksa 10mA'lik bir LED için besleme en az 100 mA sağlayabilecek güçte olmalıdır. Bu nedenle, güç kayağının kesin durumu kullanılacak LED’lerin sayısı ve tipine bağlıdır.

Şekil 8. Yukarıda verilen devrelerin bağlantı opsiyonları için blok bağlantı düzeni.

Öyle görünüyor ki, günümüzde durmadan artan sayı ve tipte LED'ler bulmak mümkündür ve insan hangisini kullanacağına şaşırmaktadır. LED'lerin çoğunluğu buradaki kullanım amacımıza uygundur ama en ideal kullanılabilecekler yayılmış (diffused) renkli olanlardır. Bunların geniş bir yayılma açısı vardır ve tam karşısından bakılmasa bile uzaktan görülebilirler.

Kaynak: Elektor Elektronik dergisi (Türkçe) sayı 10, sayfa 44-45.

NOT: Sitemizde yer ayan "LED'lerle İki Devre" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

© 2011 | H.Veysel Güleryüz