Pratik olan şakacı kimseler, devreyi, kolay kolay bulunmayacak bir şekilde saklamak isteyeceklerdir. Bu nedenle, devrenin olabildiğince küçük yapılması gerekir; ayrıca devrenin pil yardımı ile beslenmesi de gerekmektedir. Aksi halde bir şebeke kablosu devreyi ele verecektir. Burada anlatılan devre, her iki koşulu da yerine getirmektedir. Devremiz küçük bir baskılı devre plaketi üzerine yerleştirilebilir ve küçük bir 9V’luk pil yardımıyla beslenebilir.

Işığı algılayıcı eleman, bir LDR dir. Karanlıktayken, bu elemanın direnci son derece yüksektir; P1 trimpotu, bu koşullar altında, N1 CMOS kapı devresinin girişleri tam olarak mantık sıfırda olacak şekilde ayarlanır. Kalibrasyon işlemi daha sonra anlatılacaktır.
IC1C ve IC1D, iki adet CMOS kapı devreleri, bir “tetikleme” devresi oluşturmak üzere bağlanmıştır. IC1C’nin girişlerindeki gerilim, tetikleme eşiğinin altına düşünce, IC1D’nin çıkışı mantık sıfıra doğru anahtarlanır. Tr1 transistörü tıkanır ve şimdi C1, R5 üzerinden yukarı doğru dolar. C1’in uçlarındaki gerilim öyle yavaş yükselir ki, bu gerilimin, IC1B ve IC1A tarafından oluşturulmuş olan ikinci tetikleme devresinin üst tetikleme eşiğine ulaşması için birkaç dakika geçmesi gerekir. Bu noktada, IC1A’nın çıkışı, yukarıya, mantık bire doğru konum değiştirir “yani pratik olarak tüm besleme gerilimine doğru anahtarlanır”. Bu, 555 zaman devresinin (IC2) sıfırlama girişini, yüksek seviyeye götürerek, bu tümleşik devreyi yetkili kılar. 555 devresi bir osilatör devresinde kullanılmış olup, çıkışı bir hoparlörü sürer ve böylece sinirlendirici bir ses tonu oluşturulur.

Şekil 1. Elektronik bir böcek sesi için çok fazla bir şey gerekmemektedir. LDR, karanlıkta devreyi çalışır hale getirmektedir.

Devrenin kurbanı, gürültünün kaynağını ortaya çıkarmak için ışığı yaktığında, LDR’nin direnci keskin bir şekilde düşer. IC1C/IC1D tetikleme devresi konum değiştirerek, Tr1’i iletime sürer. C1, hızlı bir şekilde R4 üzerinden boşalır, ikinci tetikleme devresinin çıkışı da “alçak” seviyeye düşerek osilatörün çalışması durur. Işık tekrar söndürüldüğünde, devre, tekrar gürültü çıkarmadan önce birkaç dakika bekler. Son derece çrldırtıcı bir şey...

Kalibrasyon
P1 trimpotu, devre karanlıktayken, IC1C’nin girişleri mantık sıfırda olacak şekilde ayarlanmalıdır. Bunu yapabilmek için en kolay yol, IC1D’nin çıkışına bir voltmetre bağlamaktan geçer. P1 ilk önce, bu çıkış, yaklaşık olarak besleme gerilimi değerine kadar salınım yapacak şekilde ayarlanır; daha sonra P1, çıkış “alçak” seviyeye doğru (pratik olarak 0V) konum değiştirene kadar, geriye doğru çevrilir. Tabii ki bu arada LDR karanlıkta olmalıdır. Böylece kalibrasyon tamamlanmış olur. Işığın söndürüldüğü andan, osilatörden ilk cırlamanın duyulduğu ana kadar olan zaman gecikmesi, kişisel isteğe göre, C1’in değerini değiştirerek, değiştirilebilir. Benzer şekilde, C2 için farklı bir değer seçerek, farklı bir frekans değeri elde edilebilir. R9’un R10’a oranı, elde edilen sesin tipini belirlemektedir. Son olarak, ses seviyesi R8’e bağımlıdır. Bununla beraber, dikkat edilecek olursa, bu direncin değeri 100 ohm’dan daha küçük olmamalıdır. Empedansı 4 ohm veya daha yukarı olan herhangi bir hoparlör kullanılabilir; empedans yükseldikçe, çıkıştan duyulan ses daha da gürleşir.

Şekil 2. Geceye özgü böcek sesine ilişkin tüm elemanlar, bu baskılı devre plaketi üzerine sığar.

Parça listesi
Dirençler:
R1, R6 = 4M7
R2, R7 = 10 M
R3 = 10 k
R4 = 100 Ohm
R5 = 470 k
R8 = 220 Ohm
R9, R10 = 27 k
P1 =47 k trimpot
LDR
Kondansatörler:
C1 = 1000 uF/10V
C2 = 10 nF
C3 = 100 nF
Yarı iletkenler:
Tr1 = BC 107B, BC547C
IC1 = 4011
IC2 = 555

Kaynak: Türkçe Elektor Sayı 11, sayfa 54-55.

NOT: Sitemizde yer alan "Sivrisinek Kovucu" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

NOT: Sitemizde yer alan "LED Süsleri" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

NOT: Sitemizde yer ayan "LED'lerle İki Devre" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

NOT: Sitemizde yer ayan "LED'li Göstergeler" yazısını görüntülemek için buraya tıklayın.

© 2011 | H.Veysel Güleryüz